Xabier Arruti eta Asun Arana: "Venezuela bat dago Chavezekin, eta beste bat Chavez gabe"
Venezuelak azken 15 urteotan izan duen bilakaera bertatik ikusi dute Xabier Arruti lazkaotarrak eta Lazkaon bizi den Asun Arana arrasatearrak. Chavez "mugarria" izan da, historia erdibitzeraino.
Venezuelak azken 15 urteotan izan duen bilakaera bertatik ikusi dute Xabier Arruti lazkaotarrak eta Lazkaon bizi den Asun Arana arrasatearrak. Chavez “mugarria” izan da, historia erdibitzeraino.
Venezuelako iraultzaz aritu zarete Lazkaon. Zer mezu nabarmendu nahi duzue?
Xabier Arruti: Herri bat garela, proiektu politiko bat daukagula, eta independentziaren eta sozialismoaren borrokan egon garela gizarte honetan. Herri batek, Venezuelak bezala, une batean esaten duenean ‘sozialismoa egin behar dugu’, herriko esperientziatik, bakoitzarenetik eta formula batzuk hartuz egiten du.
Venezuelako sozialismoaren ezaugarriak zein dira?
Arruti: Kosmobisio indigena dute, eta komunismo primitiboa bizirik da. Bestalde, kristautasunari heldu diote, baita marxismoari ere. XXI. mendeko venezuelar erako sozialismoa da. Hor ikusi eta plasmatu dugun esperientzia ongarria da. Hasierako pausoa izan zen politika errepresentatibotik politika parte-hartzaile eta protagonikora igarotzea. Eta herriari ahotsa ematea.
Asun Arana: Herriaren eraldaketa ikusi dugu: kontzientziarik ez zeukan herri bat, eta nola sortu den. Orain jakitun da bera izan behar dela. Hori Chavezi esker, noski. Herriak iraultzaren motore izan behar du. Oraindik asko geratzen da, baina bidean da.
Herriak dauka boterea?
Arruti: Momentu honetan, Venezuelan daude botere exekutiboa, legegilea, judiziala, militarra… Horiek hor daude. Baina proiektu honetan botere inportanteena herri boterea da. Gobernuak diseinu bat dauka, sozialismo hori eraikitzeko: botere exekutiboak daukan indarra herriari bideratzen ari zaio: obrak egiteko, ikaskuntzarako… Hori du oinarrian esperientziak.
Euskal Herriarekin pentsatuz, zer ideia ikusten duzue Venezuelatik ekar litekeenik?
Arana: Proposamen berdina edo antzekoa izan daiteke. Hemen ere herriak izan behar du indarra eta boterea, zerbait egitekotan. Ez zaigu besterik geratzen. Urte asko egin ditut kanpoan —13 Ipar Euskal Herrian, bi Argelian eta handik deportatuta 25 Venezuelan—, eta deskokatuta gelditzen zara. Baina Venezuelako nahiak eta helburuak hemen ere gauza askotan txerta daitezke.
Adibidez?
Arana: Hemen ere herriarekin ez baduzu kontatzen… Begira gaur egun zer izan duen EH Bilduk. Ebaluazioak-eta egiterakoan, kritika bat izan da beharbada hurrengorako herriarekin gehiago kontatu behar dela.
Arruti: Alde batetik, jendea hemen oso-oso ondo bizi da. Venezuelan, gobernua behartuta dago urtero soldatak %35 igotzera, maiatzaren 1ean. Boterea langileari emateko da. Gobernuak aurrekontuaren %65 arlo sozialari eskaintzen dio. Herri guztietan unibertsitatea dago, munizipalizatua delakoa. Ez da karrera tradizional bat egiteko, baizik sozialismoari begira egindako legeak eta diseinuak. Adibidez, abokatuak, erregistroak eta halakoak egin beharrean, herriaren alde lan egiten ikas dezala.
Arana: Aurreko gobernuetan aurrekontuen %30era ere ez zen heltzen arlo sozialari ematen zitzaiona. Orain, 60tik gora da.
Arruti: Adibidez, langabezia asko jaitsi da han. Prozesu berri honetan, gobernuak eskumenak herriari emanez, jabetza sozial, zuzeneko eta komuneko enpresak ari dira sortzen, sarean. Komunitateak ikusten du eremu bateko ekonomiari zer mailatan eutsi, eta gobernuak dirua bideratzen dio aurrera eramateko. Baina ez hamar langileri, komunitate osoari. Kontseilu Komunalak kontrolatzen du enpresa horien dinamika.
Etekinak nola banatzen dira?
Arruti: Badago portzentaia banaketa bat: 40-40-20. Soldatak-eta ordaintzeko %40; enpresa berpizteko %40, eta ekoizpen sozial, zuzeneko eta komuneko enpresak sortzeko beste %20. Langileek soldata sinbolikoa dute.
Zuentzat, deportatu politiko gisa, zertan aldatu da egoera?
Arana: Garai ezberdinak izan dira, bai. Xabierrek 35 urte darama, eta nik 25 egin ditut. Gora-behera handiekin ibili gara errefuxiatuak. Gu joan ginenean [1989an deportatu zuten Arana; Arruti, 1980an joan zen], askoz neurri zorrotzagoak genituen: hilero aurkeztu beharra eta. Tratua ere ez zen ona.
Arruti: Kontrola, orokorrean.
Arana: Chavezen etorrerarekin [1999], nolabait hori ere hobetu zen. Gehienok Nortasun Agiria lortu genuen, batzuek pasaportea ere bai. Baina esan behar da oraindik batzuek ez daukatela, eta ezkutatuta bizi direla. Joan ginenean, azpimarratu ziguten ezin ginela politikan aritu. Chavezekin, pixkanaka sartzen hasi ginen, eta batzuek erakundeetan lan egin ahal izan dugu.
Hugo Chavezen agintaldiak izan dira mugarriak?
Arruti: Venezuela bat dago Chavezekin; beste bat Chavez gabe. Arana: Bai. Gora-beherak eta komunikabideetan presioak beti izan dira: inguruak kaka-nahastu, bati kaka bota, norbait agerian jarri nahia… Ea horrekin zer edo zer lortzen zuten, kanporaketaren bat edo. Estradizio eskaerak ere izan ditugu. Horiek gainditu ditugu.
Egoera politikoaren iraulketa non eta zergatik sortu zen?
Arruti: Lehenago, zuk politiko bat hautatzen zenuen hauteskundeetan, eta hurrengora arte ahaztu egiten zinen. Orain, jendea politika egunero-egunero ari da bizitzen. Noiz sortu zen Chavez? Eta noiz hartu zuen pausoa aurrera eman eta transformazioa egiteko erabakia? Bada, herria goserik zegoenean, FMIk inposatutako neurri ekonomikoengatik. Leherketa sozial bat gertatu zen; antolatu gabe, baina herria kalera irten zen. Orduan, 6.000 hildako baino gehiago izan ziren. Chavezek, militarra izaki, zalantzan jarri zuen herria zapaltzen eta Venezuelako kasta politikoa defendatzen aritzea. Hortik etorri zen barneko mugimendu bat, eta intsurrekzioa egitea erabaki zuten.
Arana: Hiru urte geroago, 2002an estatu kolpea ematen saiatu ziren bere aurka. Herria hortik hasi zen, nolabait, arnasa hartzen, olatu hartan. Pentsatu zuten zerbait gerta zitekeela.
Arruti, 35 urtean lehen aldiz aurten itzuli zara Lazkaora.
Arruti: Herria ez nuen ezagutu. Baina jada ezagutu dut, eta datorren urtean errazagoa izango da berriro itzultzea. Oxigenatuta noa atzera hara.
Zer alde nabaritu duzu?
Arruti: Indibidualizatu egin da pertsona. Gure garaian geneukan zera hori ez dago. Esate baterako, hauteskundeetan ez dut ikusi ilusiorik. Han urtebete aurretik hasten gara prestatzen, kalkuluak egiten, atez ate joaten. Kalea gurea da, eta mantendu behar dugu. Hori da giltza. Bulego batean erosotzen baldin bagara, galduta gaude.
Deserriratuak sentitzen zarete sorterrian, orain?
Arruti: Oso zaila da esaten, eta ulertzen. Bi herri dauzkagu, eta biak maite ditugu.
Arana: Han zaudenean, hangoa sentitzen zara. Baina parte bat falta duzu. Eta, hemen zaudenean, hemengoa sentitzen zara. Baina beste parte bat falta duzu. Zaila da. Bi aberri ditugu.
Xabier Arruti eta Asun Arana
