Transmisioa da sari nagusia
Ordiziako Tximista sagardotegiak ekimen berri bat du martxan, sagardoaren ekoizpen prozesu osoagoa ezagutzera emateko; sagardo txapelketa bat, non herriko kirol taldeetako kideek beraiek egingo duten sagardoa.
Txotx egin, kupeletik, edalontzira, eta edalontzitik, zurrut batean zintzurretik behera. Hori da sagardoaren ibilbide ezagunena, sagardotegi denboraldian behin eta berriz errepikatzen den erritua. Baina, aurretik, askoz bide luzeagoa egiten du sagardoak: sagastitik hasita, kupelera bitartekoa. Aspaldi, inguruko baserri askotan zeuden sagastiak eta sagardoa egiten zuten bertakoentzat zein ingurukoentzat, baina garai horiek urrun geratu direla onartu behar da, hortaz, askorentzat, erabat ezezaguna da sagardoak egiten duen bidearen zati hori.
Euskal Herrian edari klasiko eta herrikoia da sagardoa. Sagardoak betidanik izan du garrantzia etxeko edari bezala, XIX. mendea baino lehen, egunero kontsumitzen zen edari alkoholduna zen Bizkaiko, Gipuzkoako, Nafarroako iparraldeko eta Ipar Euskal Herriko mendietako familia askotan. Baserritar askok duela zenbait hamarkada arte sagardoa familian kontsumitzeko egiten zuten. Aurrerago taberna eta ostatuetan saltzen ere hasi ziren. Sagardotegien tradizio zabala hortik dator.
Transmisioa
Nahiz eta sagardoak egungo kontsumo gizartean antzina zuen nagusitasunik ez izan, Euskal Herrian ondarea da. Horregatik, sagardoaren ekoizpen prozesu osoa ezagutzera emateko helburuarekin, geroz eta gehiago dira, ibilbide gidatuak antolatzen dituzten sagardotegi eta museoak, besteak beste.
Goierrin bertan, Ordizian, udako aisialdi eskaintza edo esperientzia turistikoetako bat izan ohi da. Ordiziako garai bateko sagardotegien historia eta tradizioa ezagutzeko, argazki zaharrak bidez, eta herrian zehar ibilbidea eginda, XX. mendeko lehen hamarkadetan Ordizian zeuden sagardotegiak ezagutzeko aukera ematen dute. Oiangu parkean Udalak duen sagastia ikusi, sagarrondoek dituzten ezaugarriak, sagarren barietateak eta polinizazio prozesua ezagutu… Eta ibilbidea amaitzeko, Ordiziak mantentzen duen sagardotegira, Tximista sagardotegira bisita. Bertako familiak sagardotegiaren historia eta bilakaera ezagutzeko, sagardoa egiteko erabiltzen duten prozesuaren azalpenak ematen ditu.
Txapelketa kirol taldeekin
Urteko sasoi hau, sagardoa egiteko garai bete-betea dela aprobetxatuz -iraila bukaera urri hasiera inguruan hasten da sagar biltzearekin eta azaro erdi aldera arte iraun ohi du-, sagardoaren ekoizpen prozesua ezagutzera emateko proposamen edo ekimen berri eta dibertigarria jarri dute martxan Tximista sagardotegikoan; txapelketa moduko bat antolatu dute, non herriko zazpi kirol klubetako kideak parte hartzen diren, taldeka sagarra bildu, sagardoa egin eta sagardo onena egiten duenak, 500 euroko saria irabaziko duen.
Aitor Esnaola Tximista sagardotegiko arduradunak eman ditu sare sozialen bidez jarrai daitekeen ekimen honen inguruko xehetasunak: «Bisita gidatuak-eta egiten dira, sagardoa eginda dagoenean, jendea sagardotegira etortzen denean batik bat,… baina beste pauso bat eman nahi genuen. Ekoizpenaren prozesu osoagoa bizitzeko proposamen berri eta berezi bat bilatzen hasi ginen, jendea parte hartzera motibatuko zuena, eta bururatu zitzaigun, goiz pasa bat edo arratsalde pasa bat egitea. Ideia hori garatzen joan ginen eta azkenean, pentsatu genuen, herriko kirol taldeekin egin genezakeela zerbait».
Hala, kirol taldeekin harremanetan jarri eta erantzuna «oso ona» izan zen, «denei iruditu zitzaien ideia ona zela».
Kirol desberdinetan jarduten duten zazpi talde ari dira parte hartzen; pilota, futbol, eskubaloi, errugbi, triatloi, igeriketa eta hegats igeriketa taldeak.
Txapelketa honek zertan datza azaldu du Esnaolak: «Zazpi kupela txiki dauzkagu, 350 litrokoak, gure dolareak, prentsada batean ematen duen etekina, 600 bat kilo sagar sartuta». Horrek eskatzen du lehenago «sagarra jaso, egun berean sagarra jo, eta berehala sagarra usteldu gabe uztea». Beraz, «talde bakoitzarekin sagastira joan, eta bertan, sagarra nola jasotzen den azaldu; sagarrondoa astindu, sagarrak nola erortzen diren helduta daudenean, lurrean dagoen sagar pila horrek ez duela balio, sare bat jarri, nola jasotzen den ikusi…».
Sagastiko lanak bukatuta, «sagardotegira etorri eta han jarraitzen dugu; sagarra garbitu, elebadoretik joaten da, handik dolarean sartzen da eta prentsatuarekin. muztioa ateratzen da, muztio gozo-gozoa da, ondoren alkohola bihurtuko den azukrez gainezka dagoena, probatu eta kupelara doa». Txapelketan parte hartzen ari den talde bakoitzak egindako sagardoari, fitxa bana jarrtzen diote.
Ondoren, «martxoan, kupela bakoitzeko sagardoa botilaratu, eta horrela gordeko dugu hilabete pare bat, maiatza bukaera arte, zeren botilan egiten du azkeneko hartzidura».
Esnaolak argitu duenez, «normalean, urtarrilean, hartzidura alkoholikoa, hau da, azukrea alkohol bihurtuta dago, eta ondoren hartzidura malolaktikoa egiten du, beste pare bat hilabete behar izaten ditu horrek». Abendu bukaerarako, prozesu orokorrenak «bukatuta» daude. Abendu-urtarriletik, martxora «hobetzen» joaten da, sagardoak «eboluzionatu» egiten du, eta ondoren, «botilan ere hartzen du azkeneko puntu hori».
Maiatzean, Fraisoro laborategira eramango dituzte sagardo botilak. Han, analisi fisiko-kimikoak egin eta erabakiko dute, zein taldek egin duen sagardorik onena.
Momentuz, irabazlea zein den ez dakigu, baina nor moldatu den hobe galdetuta, Esnaolak broma artean dio, «denetik» egon dela, baina «guztiak ondo moldatu» direla aitortu du. «Hau gainera ez da zeinek lan gehiago edo gutxiago egin, ez da konpetizio bat nork sagar gehiago bildu, ez, ez! Gehiago da, sagardoa nola egiten den prozesu hori lehen pertsonan ezagutzea eta bitartean ondo pasatzea, hori da egitasmo honen helburua».
