BIDEOA. Euskararen egoera ulertzeko gako batzuk
Udalerri Euskaldunen Mankomunitateak 11 gakotan laburbildu du, Euskaraldiaren atarian, hizkuntzaren gaur egungo egoeraz eta posizioaz jabetzeko ariketa. Bideo banatan plazaratu ditu.
Itsasondoko herri sarreran Uemak jarritako 'Euskaraz bizi gara' seinalea.Mikel Albisu 1. DIAGNOSTIKO BERRIA
Euskararen egoera ezagutzeko, diagnostiko berria egitea ezinbestekoa da, azken ikerketa guztiak ere kontuan hartuta. Azken urteotan azaleratu diren aldagai berriak txertatu beharko lirateke hor. Hizkuntza-gaitasuna, adibidez. Euskaldunak izan arren, herritar asko ez dira gai euskaraz lasai aritzeko, edo erdaraz bezain trebe eta eroso espresatzeko. Euskararen aldeko atxikimendua, berez positiboa den arren, ez da nahikoa euskara indartzeko.
2. HISTORIA AZTERTU
Azken ehun urteetako euskararen historiak gainbehera, indarberritzea eta gelditze aroak izan ditu. Horiek historikoki aztertu beharrekoak dira. Euskara etxean jasotzeko joera galdu zen XX. mendean zehar. Galera prozesuan, ordea, Euskal Pizkundea salbuespena eta itxaropen aroa izan zen. 1960ko hamarkadan euskara batua, ikastolak, gau eskolak, euskal kantagintza berria eta beste hainbat ekimen sortu zituzten. XXI. mendean moteltzen hasi direla sumatu dute.
3. HIZKUNTZA GAITASUNA
Euskaraz erdaraz baino erosoago 12 lagunetik batek bakarrik egiten du, euskal herritarren %8ak (210.000 hiztun). Herritar bakoitzaren hizkuntza-gaitasunak erabakitzen du erabilera. Erdaraz errazago egiten dutenak hamar aldiz gehiago dira. Gehienek, gainera, erdara bakarrik dakite. Elebidunen multzoa 30 urtean asko hazi den arren, euskaraz errazago egiten dutenen kopurua ez da handitu.
4. ERABILERA
Dagoen gaitasunerako, asko erabiltzen da euskara. Neurketen arabera, Euskal Herriko kaleetan entzundako 8 elkarrizketatatik bat zen euskaraz. Euskaraz dakitenek herritarrak %30 dira, baina erabilera askoz txikiagoa da: %13k erabiltzen du euskara erdara baino gehiago. Hiztun gaituen kopurua ikusita, euskara asko erabiltzen da, gaitasunak berez ekarriko lukeena baino gehiago.
5. ATXIKIMENDUA
Euskararekiko jarrera positiboa daukate euskaldunek, lotura estua eta atxikimendu handia. Euskararen alde ekimen asko egiten dira: eskolak, euskaltegiak, aldizkariak, egunkariak, irratiak, kultur taldeak, aldarrikapenak eta ospakizunak. Jarrera horrek eragina du gero hiztunen erabakietan, baita berez erdaraz errazago aritzen direnengan ere.
6. HIZKUNTZA BILAKAERA
Erdalduntzea indartsuagoa da euskalduntzea baino. Euskara etxean jaso zuten ia guztiek ikasi dute erabiltzen dute beste hizkuntza bat, eta askok erdara erabiltzen du gaur egun. Alderantzizko joera askoz apalagoa da, eta salbuespenak dira. Gizarteko hizkuntza ekosistema orokorrak euskara higatu eta galarazi die etxean euskara jaso zuten askori.
Erreportaje osoa GoiBerri.eus webgunean.
