Dantza kateatuta Zaldibian
Dantza kateatuak da Jorge Riechmann ekologista eta antikapitalistaren liburu baten izenburua. Nietszchek giza askatasunari buruz marrazten duen irudi bati egiten dio erreferentzia; erreferente atseginago bat nahiago badugu, Concha Buika abeslariak antzeko zerbait esaten du: “Airearen, janariaren, menpekoak gara, norbaitek gu ukitu eta bizirik sentitzeko. Baina zer nahi duzun aukeratzen duzunetik aurrera, arinagoa da. Askatasuna zure kateak aukeratzea da”.
Zaldibian, udalak plaza peatonalizatzea erabaki du, hau da, auto pribatuaren erabilera mugatzea, Euskal Herrian ere ondorio bortitzak dituen krisi klimatiko kapitalista arintzeko eta horretara egokitzeko. Aldaketa horrek 100 bat metrotan bakarrik eragiten du, eta 15 bat aparkaleku kentzen ditu (tokitik 50 metro baino gutxiagora aparka daiteke). Bada, kontua nahastu egin da.
Nire ustez, udalaren azken informazio-bilera zentzugabekeria izan zen. Alkatearen eta zinegotzien azalpenaren ondoren, oposiziogileek ahotsa altxatu zuten modu ulertezinean, batzuk arrazoiei jaramonik egin gabe. Pertsona batek, peatonalizazioaren alde zegoen beste pertsona bati ‘Ez dizut entzun nahi!’ esateraino. Hori osoko bilkuren aretoan, udal politikaren tenpluan, eta, beraz, hitzaren tenpluan. Hitz egiteko, eztabaidatzeko, ikuspegi komunak aurrez aurre jartzeko, amore emateko eta konponbideak aurkitzeko espazio bat izan beharko luke.
Mahai gainean bi eztabaida daude, nahiz eta batzuetan interesez nahasten diren. Lehenengoa, plaza oinezkoentzat egin behar den ala ez. Bigarrena, nola egin. Lehenengoari buruz: kateekin dantzatzeak larrialdi klimatikoaren garaian gaudela onartzea dakar. Premiazko jarduketei ekin behar zaie. Baina ez bagara gai ulertzeko 100 metro oinezkoentzat izatea eta Zaldibiako plazaraino minutu batez ibili behar izatea, nola izango gara gai egungo egoerak behartzen dituen egiturazko aldaketei heltzeko?
Adibidez, sakoneko eztabaidak irekitzea, hala nola zentral nuklearren itxiera (gero energetikoki murriztera behartuko gaituena), Amazonen eta antzekoetan erosteari uztea (Palestinan hiltzen dituzten Israelgo balak ez ordaintzeko eta munduan gehien kutsatzen duen salgaien garraioa ez finantzatzeko, hau da, itsasokoa) edo etxeko ibilgailu pribatuen kopurua mugatu beharko genukeen hausnartzea (aparkalekuak falta dira edo autoak, autokarabanak eta furgonetak soberan daude?).
Guztion onerako, oinez doazen pertsonentzat, zaintzarako, garraio publikoa erabiltzen dutenentzat (gehienak, emakumeak eta migratzaileak), arnasa hobeto hartzeko herri atseginagoetarantz egin behar dugu aurrera. Salbuespenezko kasuetan beti egon daitezke sartzeko salbuespenak, logikoa denez. Baina adinekoak ez dira aitzakia gisa erabili behar: denok ezagutzen ditugu oinez ibiltzeko zailtasunak dituzten zaldibiarrak, autorik erabiltzen ez dutenak eta dendetara oinez doazenak, baita ehunka metro ere.
Bigarren eztabaida da nola kontrolatu araudi berria betetzen dela. Uste dut landu beharreko puntu interesgarria dela, baina manikeismorik gabe. Zaldibiako Udalak ordutegiak betetzen ez dituzten matrikulen argazkiak jarri zituen. Handik egun batzuetara, norbaitek kendu zituen. Herriaren zati batek kameren “kontrol soziala” salatu du, nahiz eta jakin ez direla “zirkuitu itxikoak” (hau da, ez dute grabatzen). Aldi berean, ematen dugun pauso bakoitza kontrolatzen duten telefono mugikorrekin jarraitzen dugu, eta, ez hori bakarrik, kontrolari oparitzen diogu geure bizitza doan igoz mila sare sozialetan (WhatsApp eta Telegram barne).
Beraz, eztabaida honako hau izan beharko litzateke: Kamerak edo beste elementuren bat jarri behar da? Zein, zer aukera dago? Horretaz hitz egin behar dugu. Azken finean, askatasunaren kontzeptua, gure ekintzek bizi garen ingurunean eta osasun kolektiboan duten inpaktuan pentsatu gabe, eta klase kontzientziarik gabe, Javier Milei edo Isabel Diaz Ayuso bezalako agintariek aldarrikatzen dutena da.
Azken hausnarketa bat: inork imajinatzen al du gaur egungo Zaldibian Arrese tabernaren aurretik autoz pasatzen, garai batean bezala? Ba hori.
