Ate bat
Asteartea zen ate hura plazaren erdian agertu zenean, zehat-mehatz arratsaldeko bostak eta hamarretan. Ez zegoen hormarik, ez atebururik, ez eutsiko zion paretarik: haritzezko ate zahar bat, erdi-irekitako begi itxura zuen brontzezko heldu-leku bat eta lurretik bost hatzetara airean eusten zen zirpildutako lanpasa besterik ez, edo hori guztia. Inork ez zuen jakin hura nola iritsi zen Continue Reading
Asteartea zen ate hura plazaren erdian agertu zenean, zehat-mehatz arratsaldeko bostak eta hamarretan. Ez zegoen hormarik, ez atebururik, ez eutsiko zion paretarik: haritzezko ate zahar bat, erdi-irekitako begi itxura zuen brontzezko heldu-leku bat eta lurretik bost hatzetara airean eusten zen zirpildutako lanpasa besterik ez, edo hori guztia. Inork ez zuen jakin hura nola iritsi zen plaza erdira; han zegoen mugiezin, lore eta forjatutako burdinazko eserlekuen artean hazitako zuhaitz baten modura.
Bizilagunek jakin-minez inguratu zuten, mirakuluei eta katu ezezagunei begiratzen zaien begirada zuhurraz. Argazkiak egin zizkioten, mugitzen saiatu ziren, eskuarekin atea jo zuten, baten batek ere irekitzeko saiakera egin zuen bestaldean zer ote zegoen jakin nahian. Baina atea itxita zegoen, isilik, irmo, inork desagertutako hizkuntza batean hitz-gakoren bat bota zain.
Mertxe, liburu dendakoa izan zen usainari erreparatu zion lehena: atearen orpotik euriaz bustitako liburu zaharren aroma leun batek ihes egiten zuen. Bere amantaleko lokarriak lotzen zituen bitartean aipatu zuen: “bustitako haurtzaro usaina dago”, esan zuen, eta nork daki horregatik edo besteen istorioak saltzeaz nekatuta, bera izan zen gaualdean itzultzea erabaki zuena. Ilargia atera berria zen, atearen haritz egurrari ukitu urdinxkaz laztantzen zion. Mertxek behatzak atearen heldulekura eraman zituen. Brontzezko begia parez pare ireki zen, begi-nini urtsua eta metalezko betileak, eta atea ireki egin zen barrualdera “pasa” esan nahi zuela zirudien karraska eginez.
Bestaldean ez zegoen pasabiderik edo egongela ezkuturik, baizik eta plazaren iguala zen galtzada-harri errekatxo bat, garbia, estreinatu berria, arrakalarik gabe, itsatsitako txiklerik gabe. Etxebizitzen ordez, koloretako argiak zituzten antzinako farola ilarak, etxekotutako ipurtargien moduan. Labeko ogi eta jasmin usaina zegoen.
Eta airea, Mertxe berehala konturatu zen, ez zegoen kotxeen zaratarekin edo jendearen marmarioekin kutsatuta, isiltasuna hain zen osoa musika zirudiela.
Atea itxi zuen bere atzean eta aurrera egin zuen. Lehen kale iskina biratzean bere liburu-dendako apalak topatu zituen, baina ez zegoen paretarik, ez sabairik, paperezko zuhaitzak bailiran kalean banaturik. Irekitako liburu bakoitzak dagoeneko ahaztuta zuen elkarrizketa baten zati bat erakusten zuen: gomendioak emateagatik bezeroek emandako eskerrak, lurrean eserita ipuinak begiratzen zituzten haurrak, galdutako poema bat aurkitzean negar egiten zuen agurea. Mertxek urteetan pilatutako nekea nola arintzen zitzaion nabaritu zuen.
Goizaldea iritsi aurretik bueltatu zen atearen beste aldera, oinutsik eta jasmin loretxo bat ilean zekarrela. Egunean zehar gertatutakoa kontatzen saiatu zen, baina hitzak ezpainetan desegiten zitzaizkion izotzezko ezkaten modura. Gehienentzat atea alkatearen azken okurrentzia bat besterik ez zen; honek bere kontua ez zela erakusteko langile bat bidali zuen hura kentzeko, baina zerra urtu egin zen haritzezko atea ukitu ahala.
Gau hartan, Karmelo, sekula herritik irten ez zen erloju-konpontzailea, pauso dardartiaz sartu zen eta handik gutxira, herrentasuna galduta bueltatu zen. Hitz-totelka ia, kontatu zuen beste aldean denboraren makinariak sekretuak xuxurlatzen zituela, eta lehen aldiz, bere belaunak ez zuen karraska egiten ibiltzean. Hirugarren gauean, ilara isil bat batu zen atearen aurrean: aurre-mantala irinaz zikinduta zuen okina, etsipenak pilatzen zituen kimika irakaslea, bere txakurrarekin bakarrik hitz egiten zuen nerabea. Handik bueltan desberdin itzuli ziren guztiak, begirada garbiagoarekin eta bizkarra tenteago zutela.
Zurrumurruak hasi ziren han eta hemen, herritarrek argi zuten ateak ez zuela mirakulurik eskaintzen; ateak jendeak galtzen utzitako hura farola koloretsuen itzalean aurkitzeko bidea erakusten zien: barrea, patxada, samurtasuna, berriro hasteko grina. Baina bere prezioa zuen: behin atearen beste aldetik itzultzean atea itxi eta ezingo zen berriro itzuli. Inor ez zen ausartzen zoria bitan tentatzen. Guztiek onartzen zuten urrezko araua azalpenik beharrik gabe, atearen egur-zainetan idatzita balego bezala.
Asteak pasa ziren. Ez agintariek ez eta zientzialariek ez zioten azalpenik aurkitzen. Kanpotarrak iritsi ziren beren kamerekin baina inork ezin izan zuen atearen beste aldekoa kamerekin jaso. Atea erdi irekitzen bakarrik jaso ahal izan zuten, arnasa hartuko balu bezala dantza gozo batean, atzera eta aurrera.
Abendua zen, goizaldea, herriko plaza hutsik esnatu zen. Atea desagertu egin zen. Bere lekuan itzal moduko bat, galtzada-harria ilunago zegoen atea egon zen tokian. Bizilagunek nahasmenez begiratzen zioten elkarri, partekatutako amets batetik esnatzeko beldurrez. Mertxek ordea irribarre egin zuen: gehiago saldu nahi ez zituen liburuak kaxetan sartzen ibilia zen oparitan banatzeko. Karmelok erloju-denda itxi zuen eta handik urrutira bizi zen anaia bisitatzera joango zen sarreran “alokatzen da” kartela zintzilikatuta. Okinak ere ogia doan banatzen zuen igandero eta nerabeak, azkenean, amarekin hitz egiten zuen.
Izan ere, atea, denek ulertu zuten, ez zegoen haritzaz edo brontzez egina, asmo, aukera eta itxaropenez egina zegoen. Ez zuen urruneko erreinu batera eramaten, irekitzen saiatzen zen edonoren erdigunera baizik. Eta behin barne bide hura oroituta, atea ez zen beharrezkoa. Helduleku bakarra norberaren bularrean dago: nahikoa zen adorez heldu eta jiratzea, eta behin irekita plaza, mundu osoa parez pare irekitzen zen.
