«Ergatiboaren deklinabide markak badu zerbait berezia»
Ergatiboaren erabilera eta zuzentzeko era aztertu du Nerea Galdos Urbizuk (Zegama, 1993) Ikergazte kongresurako. Ingeles Ikasketak bukatzen ari den arren, euskarako ikur bat landu du, irakaskuntzari begira.
Nola izan zenuen lana Ikergazten aurkezteko aukera?
Gradu amaierako lana egiten ari nintzen, eta Marijose Ezeizabarrena tutoreak esan zidan animatzeko Baionan egingo zen kongresurako. Lan polita neukala harako, eta hala bidali nuen artikulua. Ikertzaile gazteentzat eta euskaraz da Ikergazte.
Ingeles Filologiako gradua bukatzen ari zara.
Bai. Ingeles Ikasketak graduaren 4. mailan nago, eta azterlanaren defentsa falta zait bukatzeko. Han aurkeztuko dudan lanaren zati bat eraman dut Ikergaztera: Ergatiboaren erabileran argibide eskariek duten eragina. Idatzizko lana otsailean aurkeztu nuen, eta geroztik ere garatu dut.
Ikergazten diziplina eta jakintza askotako gazteak elkartu zarete. Zein da helburua?
Matematikariak, fisikariak… arlo oso desberdinetakoak geunden. Aurkezpena era dibulgatiboan edo errazean egin behar zen, denetariko entzuleak zeudelako. Jendeak irudimen handiarekin aurkeztu zituen lanak, denok jarraitzeko moduan. Helburua, nik uste, hori da: ikerketak beste era batera azaltzea.
Zer moduzko esperientzia da?
Oso polita. Hiru egun zoragarri pasatu genituen, eta jende asko ezagutu dut. Ikerketak daukan garrantziaz jabetu naiz, ni arlo horretan ibili gabea nintzelako. Zenbat jendek egiten duen ikerketa ikusi dut, eta euskaraz gainera. Txalogarria da.
Ingeles Ikasketetan ari, eta euskararen bereizgarrietako bat den ergatibotasuna landu du-zu. Nolatan?
Tutorea euskal filologoa eta Euskal Ikasketetako irakaslea da. Euskararen jabekuntza goiztiarraren inguruko gaia proposatu zuen. Nola filologietan hizkuntzak aztertzen ditugun, nik euskararena egin nahi nuen. Ergatiboarena aspalditik nerabilen. Umeekin lan egin izan dut, eta arreta handia eman izan dit hiru urteko batek zein erraz jartzen duen ergatiboa, eta euskara ikasten ari den 40 urteko bat oraindik borrokan ibil daitekeen. Deklinabide marka horrek badauka zerbait berezia, eta horregatik aukeratu nuen.
«Euskara zenbat eta beranduago ikasi,
orduan eta zailagoa da ondo asimilatzea»«Umeek ‘feeback’ inplizitua jasotzen dute,
gai dira akatsa identifikatzeko»
Aurrera jo aurretik, ergatiboa zer den labur azalduko duzu?
Nik uste nuen aditz iragankor eta iragangaitzen arabera erabiltzen zen marka bat zela, baina ez da hori. Euskarak aditz sintagmetan eta izen sintagmetan dauka ergatiboa, eta izen sintagman subjektuak -k horrekin markatzen ditu. Ergatibodun hizkuntzek —euskaraz gain, beste batzuk ere badaude—, ‘nik egin dut‘ eta ‘ni Nerea naiz‘ diferentzia egiten dute absolutiboan eta ergatiboan.
Hizkuntza erromanikoak menperatzen dituztenei zailago egiten zaie euskararen ergatiboa?
Bai. Euskara zenbat eta beranduago ikasi, orduan eta zailagoa da ergatiboa ondo asimilatzea. Gaztelania ez da ergatiboa. Beraientzat itzul ezin daitekeen zerbait da, ez du parekorik erdaretan. Badirudi eragina daukala horrek ere gaztelaniatik euskararako interferentzian. Haurrekin ikerketa bat sartu dut, frantses-euskara eta gaztelania-euskara elebidunekin.
Haur edo euskaldun zahar batek ondo bereizten du ‘Koldok egin du’, baina ‘Koldo etorri da’. Zergatik helduak nekezago?
Gaztelania daukalako eredu, azkenean. Bestetik, inork ez digu esaten -k jarri behar den ala ez; eta, gaizki esaten dutenean, askotan ez diegu ezer esaten. Ergatiboaz gain, lan honetan feedbacka ere aztertu dut, beste datu bilketa bat eginda. Feedbackaren erabilera eta eraginkortasuna aurkitu nahi nuen. Edukia zuzentzeko ohitura badaukagu, modu esplizituan gainera, baina ez gramatika akatsak. Ergatiboan egiten den akatsa pixkanaka desagertzeko, nola eragin aztertu dut.
Nola zuzendu beharko litzaioke ergatiboa ume bati?
Saxton eta Demetras ikertzaileek diote feedbacka, eraginkorra izateko, geroz eta inplizituagoa izan, orduan eta hobe dela. Hau da, ume edo helbu bati ‘honek -k eraman behar du, trantsitiboa delako‘ esateak ez luke funtzionatuko. Feedbacka emateko modu asko daude, eta sarri hitzen beharrik gabe: keinu, begirada edo intonazio aldaketa bat nahikoa da askotan. Umeengan, feedbacka lau urtetik aurrera oso kosziente egiten da; inplizitutasuna jasotzen dute, eta akatsa identifikatzeko gai dira. Batzuek zuzenduko dute, besteek ez. Ergatiboarekin hori pasatzen da.
Beraz, inplizituki bada ere, zuzentzea komeni da, bere kabuz ikasten utzi gabe.
Bai. Ergatiboaren erabilera okerrak heldutan hori erakusten du: akatsa hor uzten badugu, ezer esan gabe, gero oso zaila dela konpontzen.
Zuzentzeko formula egokienik topatu duzu?
Feedback inplizituak ere ume batzuengan eragina badauka eta beste batzuengan ez. Eragina daukan umeak euskaldun elebakarrak dira, eta -k jarriz zuzentzen dute, jabetzen direlako. Etxean gaztelania oso neurri altuan daukaten elebidunek, ez. Oso kontrastatuak dira bien emaitzak.
Ergatiboa oker erabiltzearen joera zabaltzen ari ote da?
Nik umeekin egin dut lan, baina helduetan ikusten den arazo potolo bat delako eman dit arreta. Pertsona bat euskaraz entzun, eta -k horren gora-beheran, badakizu euskaldun berria den ala euskaldun zaharra. Marka bereizgarri bat da.
